Het Zaans Medisch Centrum besloot gisteren om zijn afvalzuiveringssysteem definitief buiten werking te stellen. Het ziekenhuis hoopt zo de oprukkende, resistente Citrobacter definitief de kop in te drukken.

Sinds begin 2018 kampt het Zaans Medisch Centrum (ZMC) met een uitbraak van de zogeheten NDM-darmbacterie. Naast 39 besmettingsgevallen, overleed mei dit jaar een patiënt, waarbij deze bacterie mogelijk een rol heeft gespeeld. Extern onderzoek – door onder meer het landelijke team van infectiepreventie-experts – legt een verband met het huidige afvalzuiveringssysteem, het Pharmafilter. Daarop heeft het ZMC nu besloten het roer om te gooien, schreef het ziekenhuis 18 september op zijn website.

De opzet van het Pharmafilter, waar wij in mei vorig jaar aandacht aan besteedden, is om zowel vast als vloeibaar afval uit ziekenhuizen direct te verwerken, dusdanig dat er schone stromen en energie overblijven. Die veilige stromen komen dan weer van pas in het zuiveringssysteem zelf of in het naastgelegen ziekenhuis (lees meer hierover in editie 5, 2018).

Maar volgens het ZMC wijst onderzoek nu uit dat het doorspoelen van toiletten met gerecycled water uit het Pharmafilter mogelijk zorgt dat bacteriën sneller kunnen groeien. Verstoppingen in de riolering vormen een ander probleem. Het Pharmafilter laat zowel vloeibare als vaste stromen uitkomen op het riool. De vaste stromen gaan daarvoor eerst door een vermaler, een zogenoemde Tonto. Het ZMC schrijft op zijn website dat de gevormde pulp voor verstoppingen zorgt, die de kans op verspreiding van de bacterie vergroten. Dit gebeurt onder meer doordat rioolwater hierdoor in wc’s rioolwater omhoog kan komen.

De hoofdrolspeler in dit verhaal is de Citrobacter, een bacterie die normaalgesproken voorkomt in de bodem en het oppervlaktewater. Gezonde mensen dragen deze bacterie in hun darmen mee zonder ziek te worden, maar bij mensen met een verminderde weerstand kan het leiden tot urine- of luchtweginfecties, of een bloedvergiftiging.

Het probleem is dat de Citrobacter in het ZMC het enzym New Delhi-Metallo-beta-lactamase (NDM) bij zich draagt, dat er voor zorgt dat de bacterie in staat is om bepaalde antibiotica af te breken. Daarmee is de ZMC-Citrobacter ongevoelig voor de meest gebruikte – en minste kans op (ernstige) bijwerkingen hebbende – antibiotica.

Pharmafilter ontkent diezelfde dag in een reactie dat het systeem iets te maken heeft met de verspreiding van de bacterie. Het bedrijf schrijft ook dat de laatste vermaler, op verzoek van het ZMC, al in juni 2018 verwijderd is – het ziekenhuis onderschrijft dit in zijn eigen berichtgeving. De uitbraak en verspreiding van de bacterie kwam daarna niet tot stilstand. ‘Dit pleit Pharmafilter vrij van de verdenking van betrokkenheid’, aldus het persbericht op de site van Pharmafilter.

Op de site van de NOS valt te lezen dat het expertteam dat het Zaanse ziekenhuis adviseert bovenstaande reactie ‘onzin vindt, omdat de bacterie zich allang door het hele riool had verspreid. Die verdween dus niet toen de vermalers werden verwijderd.’ Het laatste woord is hier dus nog niet over gezegd. Pharmafilter pleit in ieder geval voor een onafhankelijk onderzoek en sluit gerechtelijke stappen niet uit.

Het ZMC is overigens niet het enige ziekenhuis dat een Pharmafilter in zijn (nieuw)bouw introduceerde – maar wel de enige met een uitbraak van een resistente bacterie. Het Erasmus MC en het Franciscus Gasthuis in Rotterdam, het Reinier de Graaf in Delft en ziekenhuis ZorgSaam in Terneuzen maken er ook gebruik van. Ieder ziekenhuis doet dat op zijn eigen manier; sommige gebruiken bijvoorbeeld alleen het waterzuiveringsgedeelte of voeren bepaalde vaste stromen niet af, en belasten daarmee de vermalers en het riool minder.

Het Reinier de Graaf recyclet zowel de vloeibare als vaste stromen. Daphne de Wit, afdeling communicatie van het Reinier de Graaf, laat in een reactie aan ons weten dat het moeilijk is iets te zeggen over de situatie in het ZMC, omdat je daarvoor de ins en outs moet kennen. ‘Wat ik wel kan zeggen, is dat het hier prima werkt. Wij herkennen ons niet in de door de media benoemde problematiek. Wij zien kortom geen aanleiding om dingen anders te gaan aanpakken.’

Een ziekenhuis dat wel zijn plannen om een Pharmafilter aan te schaffen nu heroverdenkt, is het Amphia Ziekenhuis in Breda. Wordt vervolgd.