Op deze pagina hielden we zo veel mogelijk de wetenschappelijke ontdekkingen rondom SARS-CoV-2 en COVID-19 bij. Daarbij verwijzen we doorgaans naar studies, persberichten en/of websites. Over sommige artikelen schrijven we zelf nieuwsberichten; de link daarnaartoe kun je hier ook vinden.
15 oktober 2020
Even blazen en gelijk de uitslag krijgen van een negatieve coronatest, dat is met de SpiroNose mogelijk, blijkt uit onderzoek van de GGD Amsterdam, Franciscus Gasthuis & Vlietland en het LUMC. Op korte termijn gaat de GGD deze nieuwe e-neus-test van het bedrijf Breathomix inzetten om coronavirus-infecties uit te sluiten. Van de 1800 proefpersonen die meededen aan het onderzoek kon van driekwart direct worden vastgesteld dat zij niet besmet waren met corona, zo meldt het persbericht.
6 oktober 2020
Aan de UAntwerpen moet binnen anderhalf jaar het Vaccinopolis verrijzen. Dit complex gaat het, volgens het persbericht, mogelijk maken om versneld nieuwe vaccins te testen. Het past binnen het plan van de Belgische federale regering om een Europese anti-infectie-eenheid op te richten (investering 20 miljoen euro). Naast de UAntwerpen vormt ook het ULB in Brussel een locatie.
Chinese onderzoekers hebben een ‘afleidingsmechanisme’ bedacht tegen SARS-CoV-2. In PNAS laten ze nanodeeltjes zien die aan de ene kant ACE2 receptoren tot expressie brengen en weer andere nanodeeltjes die cytokine-receptoren laten zien. Daardoor absorberen de nanodeeltjes SARS-CoV-2-virussen die de deeltjes natuurlijk niet kunnen onderscheiden van echte menselijke cellen.
Volgens de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen maakte de World Health Organisation bekend dat er momenteel 42 vaccins in de klinische fase zitten tegen SARS-CoV-2. De andere 151 zijn nog in preklinische behandeling. Ook hebben 16 bedrijven en de Bill en Melinda Gates-foundation een overeenkomst getekend om nog sneller en beter samen te werken voor behandelingen en geneesmiddelenonderzoek.
2 oktober 2020
ChemistryWorld publiceerde een artikel van Derek Lowe over hoe antilichamen de tijd tussen nu en het ontwikkelen van een vaccin zouden kunnen overbruggen en de uitdagingen die daarbij komen kijken.
30 september 2020
In Nature verschijnt een update van de klinische fase 1/2 proeven van BioNtech en Pfizer, waarbij de focus dit keer ligt op de antilichaam- en T-celrespons.
Een Amerikaans-Duits team vond SARS-CoV-2-peptides die wel eens T-cel-epitopen (herkenningspunten) zouden kunnen zijn. Ook vonden de onderzoekers dat 81 % van de personen in hun studie die geen SARS-CoV-2 hadden gekregen al T-celresponses had, staat in Nature Immunology.
29 september 2020
Een Amerikaanse studie in PNAS keek naar de invloed van SARS-CoV-2 op katten en honden. Honden lijken nergens last van te hebben en verspreiden het virus niet als ze geïnfecteerd zijn. Katten daarentegen zijn wel erg ontvankelijk voor het virus, maar hebben geen klinische verschijnselen. Wel zijn ze tot vijf dagen besmettelijk. Ook blijken katten een sterke immuunreactie op te wekken tegen SARS-CoV-2, wat de auteurs het idee bracht dat katten weleens een goed vaccinatieproefdier zou kunnen zijn. Deze informatie bevestigt een bericht van 31 maart.
Amerikaanse onderzoekers keken naar meer dan tweehonderd patiënten en vonden achthonderd epitopen (herkenningspunten) in het proteoom van SARS-CoV-2, waarvan er tien door antilichamen herkend kunnen worden. Ook leken antilichamen van mensen van voor het COVID-19-tijdperk het virus deels te herkennen, maar alleen COVID-19-patiënten hadden antilichamen die specifiek het spike-eiwit en het nucleoproteïne herkenden, zo staat in Science.
28 september 2020
Onderzoekers uit Zweden vonden een bepaald type antimicrobiële T-cellen (mucosa-associated invariant T-cells) die een rol speelt in de immuunrespons tegen SARS-CoV-2 en mogelijk ook in de immunopathologie van ernstige COVID-19, staat in Science Immunology.
Een Amerikaans-Duits team ontdekte dat het spike-eiwit van SARS-CoV-2 zich hetzelfde gedraagt qua binden aan T-celreceptoren (TCR’s) als het bacteriële superantigen staphylococcus enterotoxin B. Dat betekent dat de hoge affiniteit voor de TCR’s van de spike-eiwitten zorgt voor een superantigene reactie, wat in kinderen kan leiden tot multisystem inflammatory syndrom in children (MIS-C) en de zogenoemde cytokinestorm in volwassenen, schrijven de onderzoekers in PNAS.
26 september 2020
Een Chinees team uit Amerika ontwikkelde een nieuwe meer accurate test voor SARS-CoV-2 waarmee de hoeveelheid ‘valse negatieven’ drastisch werden teruggedrongen. De test baseerden de onderzoekers op micronaald-patches, die veel beter antilichaampjes konden wegvangen.
25 september 2020
Frans-Amerikaans onderzoek schijnt licht op hoe plosieve klanken (zoals de ‘P’) in een gesprek kunnen bijdragen aan de verspreiding van SARS-CoV-2 door asymptomatische personen. Hoe dit soort achtereenvolgende klanken een ‘jet-stream’ vormen, kun je verder lezen in PNAS.
24 september 2020
Amerikaanse onderzoekers vergeleken mensen met en zonder COVID-19 die allemaal acute respiratory distress syndrome (ARDS) hadden, om te zien wat de effecten van COVID-19 zijn op het maagdarmkanaal. De studie is gepubliceerd in JAMA.
Een groot internationaal team van onder andere Belgen, Nederlanders, Turken en Amerikanen hebben in meer dan zeshonderd ernstig zieke COVID-patiënten gekeken naar afwijkingen in een stukje van het genoom dat codeert voor type I interferon. Aangeboren fouten in de route daarnaartoe (TLR3- en IRF7-afhankelijke type I immuniteit) lijken te leiden tot kritische COVID-19, schrijven ze in Science. Een andere paper in hetzelfde blad afkomstig van hetzelfde team geven nog meer details over de aangeboren fouten.
23 september 2020
Twee Fransen en een Italiaan hebben een wiskundig model ontwikkeld voor de verwachte ‘tweede golf’ in Europa en hoe die zich vermoedelijk zal verspreiden, staat in Scientific Reports.
Een internationaal team schrijft in Nature een review met al het onderzoek tot nu toe dat zich richt op het vinden van goede diermodellen voor vaccinatie- en geneesmiddelentests tegen SARS-CoV-2.
Florian Krammer schreef een review over vaccins tegen SARS-CoV-2 en de ontwikkelingen daaromtrent in Nature.
22 september 2020
Een tweetal Amerikanen beschrijft hoe (on)praktisch het zou zijn om groepsimmuniteiit op te bouwen tegen SARS-CoV-2 en is niet enthousiast, staat in PNAS.
21 september 2020
In een Perspective in Science menen Matthew Snape en Russell Viner dat kinderen een laag risico hebben om (ernstige) COVID-19 te krijgen en dat zij extra veel last hebben van alle maatregelen.
Het vetzuur linolzuur bindt sterk aan drie pockets van het spike-eiwit van SARS-CoV-2, wat de interactie met ACE2 in vitro verstoort, laten Britse onderzoekers in Science zien. In combinatie met remdesivir zorgt linolzuur ook voor een verminderde replicatie van het virus in menselijke cellen. Dat biedt wellicht mogelijkheden voor complementaire medicatie.
Amerikaanse onderzoekers vergeleken in Science Translational Medicine het verschil in immuunrespons tussen jongeren onder de 24 en volwassenen met COVID-19 om te ontdekken waarom de oudere groep een heviger ziekteverloop en hogere sterfte heeft dan de kinderen en jongeren. Volgens de auteurs ligt het waarschijnlijk niet aan dat volwassenen geen goede immuunrespons zouden opwekken.
18 september 2020
Onderzoekers uit Japan ontwikkelden relatief snel antilichaamachtige eiwitten die tegen SARS-CoV-2 actief zijn. Deze monobodies waarvan ze binnen vier dagen de sequentie verkregen hadden een IC50 van 0,5 nM tegen het virus dat uit neusstrijkjes van COVID-19-patiënten kwam. De details staan in Science Advances.
Als je afvalwater monitort op viraal RNA van SARS-CoV-2, kun je je beter voorbereiden op ziekenhuisopnames en zijn besmettingen sneller vast te stellen in een community, melden Amerikaanse onderzoekers in Nature Biotechnology. Soms tot wel 4 dagen voor ziekenhuisopnames kun je viraal RNA detecteren en uitbraken dus voorspellen.
Koreaanse wetenschappers bedachten een nieuwe snelle test met een incubatietijd van slechts 30-50 minuten om SARS-CoV-2 en andere pathogenen aan te tonen. De test werkt op basis van een fluorescente RNA-detectie, met een gevoeligheid tot wel 0,1 attomolair (10−19 molair). De onderzoekers behaalden voorspellende waarden van 95-100 %, staat in Nature Biomedical Engineering. Een ander artikel in hetzelfde blad van Amerikaanse auteurs hebben ook een gevoelige test ontwikkeld die zich richt op de seroconversie en is ook gebaseerd op fluorescentie.
11 september 2020
De Financial Times publiceert een interview met Anders Tegnell, de persoon die de omstreden Zweedse aanpak van de coronacrisis leidt. Hij legt deels zijn visie uit en geeft commentaar op andere Europese landen.
10 september 2020
Amerikaanse onderzoekers ontdekten dat de rol van heparansulfaat in het toelaten van SARS-CoV-2 veel meer inhoudt dan die van anker, zoals eerder gesuggereerd. Jeffrey Esko en collega’s van de University of California San Diego School of Medicine laten in hun Cell-publicatie zien dat deze suiker een eiwitdomein van SARS-CoV-2 in de benodigde open conformatie brengt om te kunnen binden aan de ACE2-receptor van de cel. Lees verder in ons nieuwsbericht hierover.
9 september 2020
Amerikaanse onderzoekers laten een nieuwe manier zien van mini-eiwitten ontwerpen tegen SARS-CoV-2. Met de computer ontwierpen ze eiwitten rondom de ACE2 helix die interactie aan gaat met het receptor bindend domein van het spike-eiwit van het virus. De resulterende eiwitten hadden een IC50 van 0,16 ng/ml, of een effectieve concentratie tussen de 100 picomolair en 10 nanomolair. Deze eiwitten vormen de basis voor weer een nieuwe aanpak tegen het coronavirus, melden de auteurs in Science.
Het Financieel Dagblad meldt in een artikel dat de fase 3 klinische tests van het coronavaccin van AstraZeneca zijn stilgelegd omdat er een proefpersoon ernstig ziek is geworden. Er wordt nu onderzocht of de ziekte (myelitis transversa) door het vaccin is veroorzaakt, en zo lang daar nog geen duidelijkheid over is, blijft de klinisch test stilliggen. Aan de andere kant verwachten Pfizer en BioNtech dat ze in oktober al voorlopige goedkeuring kunnen vragen voor hun vaccin. Zij meldden verder in een persbericht dat de bedrijven zo’n 200 miljoen vaccins willen verzorgen voor Europa, en in een ander persbericht meldden ze vaccinatiedata in resusaapjes.
Israëlische onderzoekers rapporteren in Nature over hoe ze met ribosoomprofileringstechnieken een hoge resolutiekaart van SARS-CoV-2 coding regions hebben gemaakt. Verder laten ze zien dat mRNA van virussen niet per se efficiënter wordt gelezen door cellulaire mechanismes dan gastheer-mRNA, maar dat de verhoogde virustranslatie komt door een hogere concentratie van virale transcripts.
8 september 2020
3 september 2020
Volgens een aantal intensive care-onderzoekers aan het Radboudumc is de beruchte ‘cytokinestorm’, een overmatige reactie van het immuunsysteem, niet aan te tonen bij patiënten met ernstige COVID-19 en dus ook niet de oorzaak van het ernstige ziekteverloop. Zij vergeleken een aantal patiënten met elkaar waarbij wel sprake was van cytokinestorm (bij een septische shock) en geen sprake was (na een hartstilstand), en publiceerden hun conclusies in JAMA.
Nederlands-Amerikaans onderzoek van onder andere Janssen en Harvard laat zien dat het adenovirus 26 vaccin van Janssen zorgt voor immuniteit tegen SARS-CoV-2 in hamsters, rapporteert Nature.
1 september 2020
Health Holland heeft € 10,8 miljoen aan subsidie vrijgemaakt voor 22 publiek-private samenwerkingsprojecten tegen SARS-CoV-2. De betrokken partijen hebben zelf 4,9 miljoen ingelegd, zo meldt de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen. Op de site van VIG vind je ook een handige infographic over de duur, subsidie en het doel/thema van de projecten.
Janssen gaat zijn vaccin in een klinische IIa studie testen in onder andere drie Nederlandse centra, te weten het Centre for Human Drug Research/Leids Universitair Medisch Centrum, PRAHealthSciences Groningen en Universitair Medisch Centrum Utrecht. Daarnaast vinden de studies ook in Duitsland en Spanje plaats met in totaal zo’n 550 deelnemers.
31 augustus 2020
Onderzoekers uit Amerika vergeleken meer dan 18.000 SARS-CoV-2-varianten op mutaties. Het lijkt erop dat er maar weinig diversiteit is tussen de verschillende strains, wat hoop biedt dat een vaccin een universele werking zal hebben, schrijven ze in PNAS.
Andere Amerikanen laten in hetzelfde blad PNAS een nieuwe, draagbare PCR-test zien. Met een smartphone-uitlezing van de data en een 3D-geprinte cartridge deden ze tests in 30 minuten die in complete overeenstemming waren met RT-PCR-controle tests.
29 augustus 2020
*Spaanse onderzoekers vonden in een pilot randomized clinical study dat calcifediol (25-hydroxyvitamine D) een positief effect heeft op coronapatiënten. In vergelijking met een controlegroep, waren er geen sterfgevallen onder de patiënten die calcifediol kregen en ook veel minder intensive care opnames. Grotere, robustere studies moeten het effect verder bewijzen, beveelt het team aan in The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology
27 augustus 2020
Amerikaanse onderzoekers vonden nieuwe antivirale functies van de eiwitten Class II transactivator en CD74 die het Ebolavirus en SARS-CoV-2 kunnen blokkeren, staat in Science.
Een medicijn tegen buikvliesontsteking bij katten - dat door een coronavirus (niet SARS-CoV-2) wordt veroorzaakt - inhibeert ook de hoofdprotease (Mpro) van SARS-CoV en SARS-CoV-2, laten Canadese onderzoekers weten in Nature Communications. Het medicijn GC373 en de voorloper GC376 inhiberen het protease met een IC50 in het nanomolairgebied. De stap naar klinische trials bij mensen is klein, aangezien het medicijn al werkt bij katten.
Amerikaanse onderzoekers hebben een recombinant SARS-CoV-2 gemaakt, waardoor het virus nu ook labmuizen kan infecteren, staat in Nature. Daardoor konden ze de muizen gebruiken als testmodel. De aanpassing was nodig omdat het originele SARS-CoV-2 virus niet op de muizenvariant van het ACE2-eiwit passen. In oudere muizen bleek de ziekte ernstiger. Het is echter de vraag hoe representatief de recombinante versie is in vergelijking met het originele virus.
26 augustus 2020
Een internationaal team rapporteert op preprintserver MedRxiv over leeftijdspecifieke dodenaantallen die aan COVID-19 gerelateerd zijn uit 45 landen. Relatieve verschillen in dodenaantallen voor mensen onder de 65 zijn zeer consistent, maar dodenaantallen voor mensen boven de 65 zijn hoger dan verwacht, aldus de onderzoekers.
De Amerikaanse wetenschappers die de app How We Feel hebben ontwikkeld (waarmee mensen zelf hun eventuele klachten rapporteren), publiceren in Nature Human Behaviour de verzamelde data van 500.000 gebruikers in de periode van 2 april tot 12 mei 2020. Ze concludeerden dat je zelfrapportage kunt inzetten voor voorspellende modellen van de verspreiding van het coronavirus en om mensen met COVID-19 te ontdekken, en andere gegevens.
Het idee om Covid-19 snel te detecteren met CRISPR-Cas is niet nieuw, maar een paper in Nature Biomedical Engineering lijkt het eerste klinische bewijs te geven dat het echt werkt. De SHERLOCK-methode die de Thaise onderzoekers gebruiken komt overigens uit het lab van Feng Zhang (MIT). De truc is dat het Cas13a-enzym RNA verknipt in plaats van DNA en niet meer van ophouden weet wanneer het eenmaal aan het knippen is. Het vernielt dan ook andere sequenties die toevallig in de buurt zijn. De detectie berust op deze ’collateral damage’: je voegt RNA toe met een label dat door het knippen zichtbaar wordt.
Onderzoek uit Amerika laat een verschil zien tussen mannen en vrouwen die een besmetting met SARS-CoV-2 hebben gehad. De onderzoekers zochten patiënten met een mild ziekteverloop die geen immunologisch hulpmiddel hadden gekregen. Vrouwen hadden een veel robustere T-celactivering. dan mannen, en mannen hadden juist meer eigen (innate) immuuncytokines zoals interleukin-8 en -18. Bij mannen was dat geen probleem, maar als vrouwen een verhoogd niveau van eigen immuuncytokines hadden, wees dat op een slechter ziekteverloop. Dit en meer rapporteerden de onderzoekers in Nature.
25 augustus 2020
Naast dat SARS-CoV-2 in je longen, darmen, en nieren kan gaan zitten, vonden Amerikaans-Canadese onderzoekers dat het virus ook in delen van de hersenen verspreid wordt, waaronder de amygdala, en de cerebrale cortex. Maar vooral de hersenstam wordt aangetast, waar het deel voor ademhaling zich bevindt. Dat kan een verklaring zijn voor de hevige ademhalingsproblemen van COVID-19-patiënten, staat in Cellular and Molecular Neurobiology.
24 augustus 2020
Door het (soms verkeerde) gebruik van (preventieve) antibiotica tegen COVID-19 lijkt de stille ‘antibioticaresistente bacteriën-pandemie’ alleen maar erger te worden, waarschuwen Portugees-Spaanse onderzoekers in the Journal of Antimicrobial Chemotherapy. Meer informatie over antibioticaresistentie en implicaties vind je hier.
Een nieuwe review in Current Atherosclerosis Reports laat wederom zien dat het belangrijk is voor COVID-19-patiënten met een hoge bloeddruk die angiotensine receptor blokkers (ARB) of angiotensin-converting enzyme inhibitors (ACEi) slikken, om vooral door te blijven gaan met het nemen van de medicatie, omdat het een positief effect heeft op het ziekteverloop en de overlevingskans.
Een drietal Amerikanen hebben muizen zo gemanipuleerd dat het de menselijke ACE2-receptor zou gaan aanmaken. Daardoor konden ze de symptomen die bij mensen met COVID-19 voorkomen onderzoeken in de muizen, staat in Nature Immunology.
Andere Amerikaanse onderzoekers onderzochten welke biomarkers in het bloed van COVID-19-patiënten in Mount Sinai Health System in New York een hevig ziekteverloop kunnen voorspellen. Daaruit bleek dat vooral de cytokine interleukin-6 en tumor necrosis factor α onafhankelijke, maar significante voorspellers voor hevigheid en sterfte van patiënten zijn, melden zij in Nature Medicine.
De eerder gesuggereerde link tussen bloedgroep en de ernst van de COVID-19-besmetting lijkt toch niet zo duidelijk te zijn, valt te lezen in een artikel van C&EN. Het betreffende artikel haalt vier studies aan gepubliceerd gedurende de voorbije paar maanden. Directeur immunohematologie van de Universiteit van Michigan Laura Cooling, die niet betrokken was bij deze studies, concludeert: ’As more research on the link between COVID-19 and blood group has emerged, the link appears to be weak.’
21 augustus 2020
Onderzoekers uit Zweden hebben de natural killer-cel respons bij COVID-19-patiënten in kaart gebracht. Ze publiceren hun resultaten in Science Immunology.
Amerikaans onderzoekers is het gelukt om met DNA-nanoswitches verschillende soorten virussen snel te detecteren, waaronder Zika en SARS-CoV-2, waarvan ze de laatste in speeksel konden aantonen, staat in Science Advances.
Een acht keer snellere test waarmee je alle positieve gevallen uit een grote groep samples in een keer kunt halen. Dat laten Israëlische onderzoekers zien in Science Advances. De techniek die Pooling-Based Efficiënt SARS-CoV-2 Testing heet zorgt daarnaast ook nog eens voor een prijsverlaging van acht keer.
18 augustus 2020
In Duits onderzoek in Science keken wetenschappers gedetailleerder naar het natuurlijke S-eiwit van SARS-CoV-2. Zo ontdekten ze dat het eiwit heel flexibel is vanwege drie scharnieren in de structuur. Ook ontdekten ze dat het meer geglycolyseerd was dan de recombinante versie, wat meer bescherming biedt tegen antilichamen.
Vandaag is een nieuw consortium van start gegaan onder de naam CARE, wat staat voor Corona Accelerated R&D in Europe. Zoals de naam doet vermoeden is dit een Europees samenwerkingsproject waarin vooral gezocht wordt naar nieuwe behandelmethodes tegen COVID-19. Onder andere het LUMC speelt een grote rol in de ontdekkingstocht.
Britse onderzoekers rapporteren in Nature Medicine over een immunologische aandoening die ze in kinderen zien (multisystem inflammatory syndrome in children, MIS-C), die niet door SARS-CoV-2 zelf wordt veroorzaakt, maar waarschijnlijk wel gerelateerd is aan een eerdere infectie met het virus. Het lijkt ook te verschillen van de Kawasaki-ziekte, maar toont ook overeenkomsten. De auteurs waarschuwen dat meer onderzoek nodig is om te zien hoe het precies ontstaat, met name omdat het om een patiëntengroep van slechts 25 kinderen gaat.
17 augustus 2020
Onderzoekers uit het Verenigd Koninkrijk hebben met cryo-elektronenmicroscopie de structuur en verdeling op het oppervlak van het virusdeeltje opgehelderd, staat in Nature.
Franse onderzoekers vergeleken vier serologische tests om antilichamen tegen SARS-CoV-2 aan te tonen in verschillende bevolkingsgroepen. De resultaten staan in Science Translational Medicine.
Onderzoekers uit Hong Kong ontdekten dat open reading frame (ORF)8 en ORF3b goede serologische markers zijn voor SARS-CoV-2 in een vroeg en een laat stadium. Ze identificeerden 96,5 % met 99,5 % specificiteit, melden ze in Nature Immunology.
Kiadis gaat met vijf Nederlandse onderzoeksinstituten samenwerken om een COVID-19-therapie te ontwikkelen op basis van natural killer cells. Onder de instituten vind je Viroclinics-DDL, Harbour BioMed Netherlands, Sanquin, Erasmus Medisch Centrum en de Universiteit Utrecht.
COVID-19 kan qua ziekteverloop en immunologische respons erg verschillend zijn. Britse onderzoekers hebben bij 63 patiënten met zo’n heterogeen ziekteverloop gezocht naar immunologische kenmerken. Zij vonden er een aantal die bijvoorbeeld wezen op de ernst van de ziekte, of links hadden naar immunobescherming of -pathologie, of juist op de voortgang van de ziekte wezen, laten zij zien in Nature Medicine.
15 augustus 2020
Waarschijnlijk toch wél langdurige immuniteit na een milde corona-infectie, concludeert een Amerikaanse onderzoeksgroep in een preprint op MedRxiv. Ze zagen zowel geheugen B en T cellen als specifieke immunoglobuline G antilichamen tegen SARS-CoV-2 in mensen.
In Nature Medicine uiten Chinese onderzoekers hun zorgen over presymptomatische verspreiding van SARS-CoV-2. Twee dagen later (17 augustus) antwoorden Mark Slifka en Lina Gao waarin ze de rol van presymptomatische verspreiding in twijfel trekken als grote bijdrager. De tweede en laatste auteur van de oorspronkelijke paper, Eric Lau en Gabriel Leung, verdedigen hun paper in een antwoord op Slifka en Gao.
14 augustus 2020
Na een computationele studie die naar bestaande medicijnen zocht die de hoofdprotease Mpro van SARS-CoV-2 kunnen blokkeren, vonden Amerikaanse onderzoekers het middel Ebselen (2-fenyl-1,2-benzoselenazol-3-on). In hun paper in Science Advances onderzoeken ze Ebselen verder op moleculair niveau, wat veelbelovende resultaten tot gevolg had.
Een Vlaamse studie wijst uit dat kinderen echt een minder groot risico lopen om het virus te krijgen of over te dragen op school, en dat de scholen in België dus vanaf het nieuwe seizoen wel weer open kunnen met een paar voorzorgsmaatregelen.
Conestat alfa, een medicijn van Pharming Group uit Leiden, is getest op vijf patiënten in Zwitserland, waar het positieve effecten had, blijkt uit een paper in Frontiers in Immunology. De hoeveelheid virusdeeltjes verminderde en zuurstoftoevoer was minder nodig. Alle patiënten werden beter. De Zwitserse en Nederlandse onderzoekers willen nu klinische tests gaan uitvoeren om de veiligheid en effectiviteit te testen.
Chinese onderzoekers vonden een molecuul (N-(p-Amylcinnamoyl)anthranilic acid) dat de interactie tussen meerdere soorten virussen en AP2M1, een eiwit intracellulair verkeer leidt, verstoort en zodoende een antivirale werking heeft. Deze algemene strategie zou voor meerdere virussen, waaronder HIV, MERS en SARS-CoV-2, een uitkomst kunnen bieden, staat in Science Advances.
13 augustus 2020
Onderzoekers van het Radboudumc in Nijmegen publiceerden in JAMA Open Network dat patiënten die vanwege een ernstige COVID-19-infectie kampen met zuurstoftekort baat kunnen hebben bij het middel icatibant. Dat werkt namelijk als een bradykinin 2 receptor antagonist: het blokkeert de receptor van bradykinin 2 wat vrijkomt en longoedeem kan veroorzaken doordat het virus de ACE2 receptoren inhiberen, waardoor die hun beschermende werking niet meer kunnen doen.
The Times of Israel rapporteert over een kleine klinische studie tegen COVID-19 die in Jeruzalems Hadassah Hospital is gehouden. De onderzoekers aldaar gebruikten antilichamen uit herstelde patiënten als medicijn (na een aantal farmacologische stappen) bij drie mensen met gemiddelde COVID-19. Alledrie herstelden ze binnen een paar dagen. Dit was het eerste cohort van de in totaal twaalf patiënten die hieraan meedoen, maar de onderzoekers zijn hoopvol.
Het gebruik van mondkapjes, zelfs slecht werkende monddoeken, kan - als iedereen zich eraan zou houden - voor minder COVID-19-cases en -doden zorgen, menen Colin Worby en Hsiao-Han Chang in Nature Communications.
Een uit China afkomstig geïnactiveerd COVID-19-vaccin heeft in fase I en II klinische trials goede resultaten laten zien. Slechts een klein deel kreeg bijwerkingen (pijn op injectieplaats en milde koorts) en er werden antilichaampjes waargenomen. De onderzoekers stellen hun hoop in een fase III trial, staat in JAMA.
12 augustus 2020
In plaats van dat een professional samples bij een mogelijk geïnfecteerde patiënt moet afnemen, zou je ook gewoon in een buisje kunnen spugen, melden Amerikanen in het Journal of Clinical Microbiology. Dat werkt even goed om SARS-CoV-2 op te sporen.
11 augustus 2020
Antilichaamtherapieën kunnen een uitkomst bieden en de tijd tot er een vaccin tegen SARS-CoV-2 is vullen, maar wat is het nut voor de wereld? Deze medicijnen zijn namelijk ingewikkeld en duur om te maken. Nature geeft een kort overzicht van de feiten.
Saillant Therapeutics heeft een therapie ontwikkeld die virussen in het algemeen onschadelijk maakt door een proces in de cel in te schakelen die de replicatie van het virus stilzet. Het moet werken bij COVID-19, maar ook bij ebola, zika en dengue.
Een studie in Science werpt nieuw licht op de immuunmechanismes van mensen met milde en ernstige COVID-19 en de verschillen tussen de twee groepen patiënten.
10 augustus 2020
Alpaca’s worden de nieuwe lama’s in antilichaamonderzoek als het aan Australische onderzoekers ligt. In alpaca’s kom je bij een SARS-CoV-2-infectie namelijk miniantilichaampjes tegen, de zogenoemde nanobodies. Die zouden als het onderzoek goed gaat in patiënten als medicijn toegediend kunnen worden bij COVIC-19. De website The Age wijdde er een stuk aan.
Het Leidse farmabedrijf Pharming gaat klinische trials opzetten, omdat hun geneesmiddel Ruconest tot positieve resultaten leidde in vijf patiënten met COVID-19. De trials worden in Mexico en Brazilië gehouden.
7 augustus 2020
Chinese onderzoekers hebben een nieuwe methode gebruikt om de incubatietijd van SARS-CoV-2 in de mens te bepalen en kwamen op een iets hoger getal uit dan eerder was geopperd, namelijk tussen de 7 en 9 dagen. Een aantal extreme cases liet een incubatietijd zien van 14 tot 30 dagen, schrijven ze in Science Advances.
In Science Advances laten Amerikaanse onderzoekers een nieuwe methode zien om (zelfgemaakte) mondkapjes op een goedkope en snelle manier te testen. De onderzoekers concluderen dat de meeste katoenen mondkapjes redelijk filteren, maar dat mondkapjes van wol, fleece of een bandana eigenlijk teveel doorlaten.
6 augustus 2020
SARS-CoV-2 en andere coronavirussen gebruiken in hun replicatieproces kleine blaasjes gemaakt van een dubbelmembraan. Daarin wordt waarschijnlijk het genetische materiaal gemaakt voor nieuwe virussen. Maar hoe dat materiaal dan uit het dubbelmembraanblaasje komt, was lange tijd een mysterie. Nu heeft een team van onder andere Leidse onderzoekers in een hepatitis coronavirus een moleculair poriecomplex gevonden dat een opening vormt door de twee membranen heen. Vanwege de belangrijke replicatiestappen waarbij dit complex een rol speelt, vermoeden de wetenschappers dat dit een target kan zijn voor medicijnontwikkeling tegen coronavirussen in het algemeen.
Met de inhibitor Apilimod kun je zowel het Zaire ebolavirus als SARS-CoV-2 stoppen, ontdekten Amerikaanse onderzoekers. Beide virussen komen op vergelijkbare wijze de menselijke cel binnen, en Apilimod steekt daar in dat vergelijkbare proces een stokje voor door de kinase PIKfyve te inhiberen. Publicatie in PNAS.
In Cell publiceren Chinese onderzoekers over hoe je op basis van het receptor bindend domein (RBD) van coronavirussen een universeel vaccinontwerp kunt ontwikkelen. Het RBD op zichzelf brengt wel wat afweerreacties te weeg, maar te weinig om van nut te zijn in een vaccin. Maar koppel je er twee aan elkaar, dan is de afweerreactie veel sterker. De onderzoekers probeerden het met SARS, MERS en SARS-CoV-2.
5 augustus 2020
Moderna en een aantal Amerikaanse universiteiten geven wat meer details over hun mRNA-vaccin vrij in een Nature-artikel. Verder melden de onderzoekers dat het vaccin (mRNA-1273) in een fase III-efficacy test wordt geëvalueerd.
De Amerikaanse krant The Atlantic komt met een uitgebreid en toegankelijk verhaal over de vraagstukken rondom immuniteit en het coronavirus.
De groep van Mihai Netea uit Nijmegen publiceerde in Cell Reports Medicine dat de BCG-vaccinaties veilig zijn tijdens de pandemie en dat het zelfs zou kunnen zorgen voor minder hevig ziekteverloop bij COVID-19-patiënten. De onderzoekers roepen op voor BCG-vaccinatietrials die kijken of het vaccin COVID-19 kan voorkomen.
4 augustus 2020
Mensen die een common cold/verkoudheidsvirus hebben gehad, hebben CD4+ T-cellen aangemaakt die kruisreageren met SARS-CoV-2, waardoor ze voor het virus beschermd waren. Dit in tegenstelling tot neutraliserende antilichamen, die juist specifiek zijn voor verkoudheidsvirussen. De auteurs speculeren dat deze geheugen CD4+ T-cellen voor verschillen in het ziekteverloop kunnen zorgen van mensen die COVID-19 krijgen.
Duitse onderzoekers hebben een biologisch correct coronavirusmodel gemaakt op de schaal 1:1.000.000, ongeveer ter grootte van een kleine voetbal. Op het bijbehorende plaatje zie je op dezelfde schaal ook een antilichaammodel.
Het laatste onderzoek laat zien dat zwanger zijn een extra risico zou kunnen zijn op ernstige COVID-19, maar dat baby’s in de baarmoeder de ziekte niet kunnen krijgen van hun moeder en dat de ziekte ook niet voor geboortedefecten zal zorgen. Overigens was het sterftecijfer onder zwangere vrouwen ook niet hoger dan bij niet zwangere vrouwen, aldus een Science-publicatie. [update 12-08] Een opmerkzame twitteraar wees ons op een studie in Nature waarin wordt aangetoond dat zwangere vrouwen hun infectie wel kunnen overdragen. Maar zie ook de eerste link, waarin staat: “The case study in Nature demonstrated conclusively that fetuses can be infected late in pregnancy. But such infections appear to be “extremely rare,” says lead author De Luca(…). A study in eLife suggests the virus is unlikely to easily invade placental cells.”
Onderzoekers van het Laboratorium voor Chemische Biologie van de KU Leuven ontwikkelden een molecuul waarmee je het main protease (Mpro) van het coronavirus fluorescent kunt labelen. Steven Verhelst en zijn collega’s verwachten dat hun techniek goed van pas kan komen in de ontwikkeling van een geneesmiddel tegen zowel SARS-CoV-2 als andere coronavirussen. Hun vinding publiceerden zij in ChemBioChem.
3 augustus 2020
Amerikaans onderzoek toont aan dat mensen met een geschiedenis van maculadegeneratie en bloedstollingsafwijkingen (zoals trombose) een hoger risico hebben om te sterven aan SARS-CoV-2. Dat komt omdat in mensen met deze conditie, niet alleen het immuunsysteem, maar ook de complement and coagulation systems geactiveerd worden, staat in Nature Medicine.
31 juli 2020
Een Brits viertal onderzocht de link tussen COVID-19 en obesitas en vonden dat vooral een hoger cholesterol en glycated hemoglobin gehalte in mensen met obesitas zorgde voor een ernstiger ziekteverloop. Zelfs bij een bescheiden gewichtstoename is het risico al hoger, staat in PNAS.
Amerikaanse psychologen concluderen dat een verplicht universeel BCG-vaccin de curve van van de SARS-CoV-2-uitbraak flink had kunnen afvlakken, melden zij in Science Advances.
Britse onderzoekers hebben weer een nieuw antilichaam gehaald uit een patiënt dat bindt aan het receptor-bindend domein van het spike-eiwit van SARS-CoV-2. Met cryoEM laten ze in Nature Structural & Molecular Biology zien hoe het antilichaam bindt aan de prefusion vorm van het spike-eiwit, ofwel wanneer het eiwit van het virus nog niet in contact is gekomen met een lichaamscel en daarmee is gefuseerd.
Ander Brits onderzoek in hetzelfde blad heeft het spike-eiwit van SARS-CoV-2 een disulfidebinding gegeven om een trimeer te vormen van het eiwit. De onderzoekers laten in samenwerking met The CITIID-NIHR COVID-19 BioResource Collaboration dat je zo’n spike-trimeer voor serologische en virologische doeleinden kunt gebruiken.
30 juli 2020
Chinese onderzoekers laten in Science een gemuteerde muizensoort zien voor het testen van vaccinaties tegen SARS-CoV-2. Ze bewijzen hun muismodel door een recombinant RBD-vaccin ermee te valideren.
29 juli 2020
Intravacc en het Zwitserse Celonic gaan samenwerken aan een outer membrane vesicle-technologie (OMV-technologie). Lees meer over de bijdrage van beide partijen aan het project in het persbericht.
28 juli 2020
ExeVir Bi, een spin-off van het VIB, heeft € 23 miljoen opgehaald om zijn lama-afgeleide antilichaam (VHH)-technologieplatform verder te ontwikkelen. Hiermee willen de Vlaamse onderzoekers antivirale therapieën genereren die een brede bescherming bieden tegen coronavirussen. Topkandidaat is vooralsnog VHH72-Fc, zo beschrijft het VIB-persbericht, dat bindt aan een uniek epitoop in SARS-CoV-1- en SARS-CoV-2-virussen. De hoogleraren Xavier Saelens en Nico Callewaert, beiden verbonden aan VIB-UGent, stonden aan de basis van het VHH-platform.
27 juli 2020
Sinds de opmars van het coronavirus zijn we massaal aan de huiddesinfectie middelen gegaan. Dit soort middelen bevatten quaternaire ammoniumverbindingen en laten chemici nou zo hun twijfels hebben over de veiligheid hiervan. Dit artikel van C&EN gaat er verder op in.
24 juli 2020
Het gen coderend voor de toll like receptor 7 (TLR7) blijkt een rol te spelen in het ontstaan van Covid-19, volgt uit onderzoek van het Radboudumc. Aanleiding voor dit genetisch puzzelwerk was het kort na elkaar binnenkomen van twee jonge broers (leeftijd tussen 21-32) uit twee gezinnen. In een gezonde situatie zorgt een geactiveerde TLR7 voor de productie van interferonen, die als signaaleiwitten een essentiële schakel vormen in de afweer tegen SARS-CoV-2, zo schrijft het Radboudumc in een persbericht. De Nijmeegse studie, gepubliceerd in JAMA, laat zien dat er bij de vier jonge mannen sprake is van eenzelfde gendefect, waarbij een aantal letters van het TLR-gen ontbreken waardoor deze niet afgelezen wordt en er dus geen TLR7 wordt aangemaakt. Dat mannen een grotere kans lopen op dit defect komt doordat de TLR-genen op het X-chromosoom liggen.
23 juli 2020
GSK gaat in zee met het Duitse CureVac en stapt daarmee als laatste grote speler in de mRNA-vaccintechnologie, meldt C&EN.
Chinese onderzoekers melden in Science een nieuw monoklonaal antilichaam dat SARS-CoV-2 en SARS-CoV onschadelijk maakt, door te binden aan het receptor bindend domein van het spike-eiwit.
Amerikaanse wetenschappers ontwikkelden een stabielere variant van het spike-eiwit van SARS-CoV-2. Het origineel is namelijk niet erg stabiel op zichzelf, waardoor het snel wordt afgebroken en er dus minder makkelijk antilichamen tegen gemaakt kunnen worden. De variant van de onderzoekers, HexaPro (met zes gesubstitueerde prolines) is stabieler en kan een aantal tests doorstaan. Zo kun je het eiwit beter bestuderen en vaccins op baseren, staat in Science.
Een groep uit Singapore publiceert in Nature Biotechnology over een nieuw ontwikkelde, serologische COVID-19-test. Deze test hoeft in tegenstelling tot een normale serologische test niet in een Biosafety Level 3 laboratorium gedaan te worden. Ook is de test getest in twee cohorten, waar het een specificiteit haalde van 99,93 % en een gevoeligheid van 95 - 100 %. De test is gebaseerd op het blokkeren van de interactie tussen ACE2 en het RBD van SARS-CoV-2 door middel van antilichamen.
22 juli 2020
C&EN brengt een overzichtsartikel over de vier vaccines die recent hun eerste klinische fase(s) hebben doorstaan; de vaccines van CanSino, Moderna, Oxford, en Pfizer. Lees het verhaal hier.
Onderzoekers uit Amerika haalden antilichamen uit een aantal COVID-19-patiënten met een inhibitie van 50 % van het virus met slechts 0,7-0,9 ng/ml. De antilichamen waren gelijk verdeeld over het receptor-bindend domein en het N-terminus domein, en een aantal lijkt interessant voor verdere klinische toepassingen, concluderen de wetenschappers in Nature.
Chloroquine werd populair in gebruik tegen SARS-CoV-2 omdat het leek te werken in levercellen. Maar Duitse onderzoekers hebben nu ontdekt dat chloroquine niet werkt tegen het virus in menselijke longcellen, waardoor het dus ook geen rol kan spelen in het verminderen van de verspreiding van COVID-19 tussen mensen, staat in Nature.
21 juli 2020
Wetenschappers in Amerika deden nader onderzoek naar het Spike-eiwit van SARS-CoV-2. Uit hun studie in Science bleek dat het eiwit een andere structuur heeft voor (prefusion) en na (postfustion) het binnendringen in de cel. Het interessante was dat in de postfustion toestand, het spike-eiwit gedocereerd was met N-glycanen, die waarschijnlijk bescherming bieden tegen het immuunsysteem van de gastheer.
20 juli 2020
Het Duitse bedrijf Marinomed Biotech heeft in een celcultuurstudie aangetoond dat het middel Carragelose een SARS-CoV-2-infectie kan voorkomen en COVID-19 kan behandelen, meldt Bionity.com. Marinomed wil er nu een spray van maken die je ook kunt inademen om te kijken of Carragelose ook in de longen helpt.
Het Britse bedrijf Synairgen heeft een vernevelaar ontwikkeld en klinisch getest met daarin een eiwit - interferon B - dat lijkt te werken tegen SARS-CoV-2. Je ademt de ‘eiwitnevel’ in en het interferon B versterkt dan waarschijnlijk de immuunreactie in de longen, valt te lezen op de website van de BBC.
In de British Journal of Clinical Pharmacology publiceerden Ierse wetenschappers een terugkijkende studie over het gebruik van hydroxychloroquine in combinatie met azithromicine bij COVID-19-patiënten. De gecombineerde geneesmiddelen hielpen niet significant, maar er was wel een significant grote kans op bijwerkingen, waaronder hartcondities.
Een onderzoeksgroep uit Utrecht vond een nieuw mechanisme waarmee (corona)virussen de stressrespons in de cel kunnen omzeilen. Normaal gesproken zet een cel haar translationele werkzaamheden stop bij de detectie van virus-RNA, maar blijkbaar kunnen virussen ervoor zorgen dat de werkzaamheden weer worden hervat. Je kunt de details lezen in Nature Microbiology.
Vandaag publiceerde The Lancet twee positieve voorlopige rapporten over testresultaten van twee potentiële vacins tegen SARS-CoV-2. Beide vaccins zijn gebaseerd op een adenovirus, de ene van de combinatie University of Oxford/AstraZeneca en de ander van het Chinese bedrijf CanSino. Het draait om respectievelijk een fase I/II-test en een fase II-test die als voornaamste doel hebben de veiligheid te controleren. Beide middelen behaalden het predicaat veilig. Als voorlopige conclusie kun je trekken dat de Engelse combinatie naar het lijkt minder bijwerkingen vertoont en - want daar keken de onderzoekers ook direct naar - op zijn beurt ook het immuunsysteem in sterkere mate activeert dan zijn Chinese tegenspeler. NRC wijdde er eerder vandaag al een artikel aan.
Een artikel in De Standaard verhaalt over het rechtzetten van een studie in Nature Medicine van half april. Deze studie van Leung en collega’s blijkt achteraf, aldus de beredenering van onderzoekers van de ETH die de data nog eens onder de loep namen, een verkeerd beeld te schetsen van het besmettingsrisico’s door coronapatiënten. Als je besmet bent geraakt met SARS-CoV-2 kun je al vroeger dan de eerder geponeerde twee à drie dagen voordat er symptomen optreden het virus overdragen. Volgens de Zwitserse onderzoekers zou je zelfs tot vier dagen voor het begin van symptomen moeten teruggaan om verdere verspreiding van het coronavirus tegen te gaan.
Een ‘repRNA’ (zelfreplicerend RNA)-vaccin van de hand van Amerikaanse onderzoekers toont in preklinisch onderzoek bij zowel muizen als makaken een verhoogde antilichamen- en antivirale T-cel-productie, blijkt uit een publicatie in Science Translational Medicine. Jesse Erasmus en collega’s van de University of Washington verpakten de vaccinkandidaat repRNA-CoV2S in lipid inorganic nanoparticles (LIONs) voor betere stabiliteit en afgifte ervan. Het gebruik van repRNA zou een sterkere immuunreactie moeten kunnen veroorzaken dan de veelgebruikte mRNA’s.
19 juli 2020
Uit een Franse studie bleek dat mensen met diabetes niet per se meer sterfgevallen ondervinden door COVID-19 dan mensen zonder diabetes, maar wel een grotere kans hebben om op de intensive care te belanden, volgens een studie in Diabetes Metabolism Research and Reviews.
17 juli 2020
Hoe gaat het met de vaccinontwikkeling? Wat zijn de verschillen tussen alle projecten? Hoe lang gaat het nog duren? Op deze vragen geeft Chemical & Engineering News een antwoord in dit overzichtelijke en goed leesbare artikel.
NRC brengt een overzichtsartikel over testvormen en -aanpakken. Met daarin onder meer speekseltesten, massatesten en LAMP (loop mediated isothermal amplification).
Een artikel in de Financial Times spreekt het vermoeden uit dat T-cellen wel eens veel meer met het bestrijden van het coronavirus te maken kunnen hebben dan wetenschappers tot nu toe dachten. Waar de focus eerst vooral op antilichamen lag, komt er nu steeds meer bewijs dat T-cellen een grote invloed hebben op hoe lang patiënten resistent blijven.
Duitse onderzoekers ontdekten dat SARS-CoV-2 met het eiwit nonstructural protein 1 een belangrijk onderdeel van de immuunrespons onderdrukt. Het inhiberen van dat mechanisme kan medicijnen tegen het virus opleveren, schrijven ze in Science.
16 juli 2020
Bionity.com meldt een nieuwe studie in Cell Reports die zeer positieve preklinische data laat zien voor het geneesmiddel remdesivir. In longcellen en in de longen van geïnfecteerde muizen hielp het middel tegen COVID-19. De studie vormt daardoor een wetenschappelijke basis voor het gebruik van remdesivir bij patiënten.
De Vlaamse krant De Standaard heeft een overzichtelijk artikel met tien redenen waarom het belangrijk is om een mondmasker/mondkapje (goed) te dragen met een aantal tips en filmpjes.
Een Chinese studie in Nature ontwikkelde een aantal modellen die inzicht bieden op de verspreiding van het coronavirus tussen 1 januari 2020 en 31 maart. De auteurs hopen met de studie te laten zien hoe cruciaal het is om een goede analyse te doen voordat alle veiligheidsmaatregelen worden opgeheven.
15 juli 2020
Met een startkapitaal van $ 50 miljoen gaat start-up Adagio zich richten op de ontwikkeling van universele antilichamen, die enerzijds gericht zijn tegen SARS-CoV-2, maar ook tegen andere coronavirussen die de mens nog nooit hebben geïnfecteerd moeten beschermen.
In The Journal of Medical Virology publicereerden Amerikaanse auteurs een review over verschillende interventiestrategieën tegen SARS-CoV-2. Daaruit bleek onder andere dat het gebruik van hydroxychloroquine juist zorgde voor meer sterfgevallen.
Door naar biomarkers in je bloed te kijken, kon een Amerikaans-Chinees team voorspellen welke COVID-19-patiënten de hoogste sterftekans hebben, zodat dokters hun focus het beste kunnen verdelen, staat in ChemistryWorld.
In een Amerikaanse studie in Science geven de onderzoekers meer inzicht in de verschillende mogelijke immuunresponses die je als coronapatiënt kunt hebben. Zowel virus-induced pathologie (immuunsysteem reageert te zwak) als immunopathologie (immuunsysteem reageert te sterk) is zichtbaar bij patiënten met COVID-19. Met deze onderscheidingen hopen de onderzoekers beter onderscheid te kunnen maken in de immuunreacties van patiënten, zodat de juiste zorg kan worden toebedeeld.
Weer een andere groep Amerikanen publiceerde in Science Immunology ook over hoe COVID-19 het immuunsysteem aantast.
Amerikaanse onderzoekers schrijven in Nature over een aantal menselijke antilichamen die verschillende delen van het receptor-bindend domein van het spike-eiwit van SARS-CoV-2 inhiberen en hoe je combinaties zou kunnen gebruiken in de bestrijding van COVID-19. In muizen zorgde het voor minder longschade en gewichtsverlies en in resusaapjes voorkwam het COVID-19.
Onderzoekers uit Singapore vergeleken de geheugen-T-cellen van mensen die genezen zijn van SARS, COVID-19 en mensen die geen van beiden hebben gehad en vonden in alle drie de groepen T-cellen die specifieke activiteit tegen SARS-CoV-2 hadden, gericht op het nucleocapsic protein van het virus, rapporteren ze in Nature.
Om een beter overzicht te krijgen van alle verschillende strains van het coronavirus, hebben Britse onderzoekers een systeem voor nomenclatuur bedacht, waardoor onderscheid maken welke strain waar is opgedoken een stuk makkelijker moet worden. Een uitgebreide beschrijving staat in Nature Microbiology.
Nature Nanotechnology publiceerde een review over de ontwikkeling van vaccins tegen SARS-CoV-2 en welke rol nanotechnologie daarin kan spelen.
14 juli 2020
Er zijn 160 vaccins tegen SARS-CoV-2 in de maak en daarvan zitten er
Nog geen opmerkingen