In De Wereld Draait Door deed Antoinette Hertsenberg uit de doeken hoe je resistente bacteriën kunt bestrijden met bacteriofagen en waarom de medische gemeenschap er niet aan begint. Wat klopt er van dit verhaal?

Duizenden Nederlandse patiënten per jaar lopen het risico te overlijden of ernstige complicaties te krijgen door een infectie met een resistente bacterie. Er is echter een remedie, alleen zou de westerse medische gemeenschap er amper van op de hoogte zijn: bacteriofagen. Die bacteriespecifieke virussen zijn de natuurlijke vijanden van bacteriën. De belangrijkste experts zitten in Tbilisi, Georgië. Althans, dat was de boodschap die tv-presentator Antoinette Hertsenberg op 20 oktober verkondigde in De Wereld Draait Door, ter promotie van het programma Dokters van Morgen, dat op 24 oktober een aflevering wijdde aan faagtherapie. Onderzoek naar fagen begon ruim honderd jaar geleden in Frankrijk, maar kwam in het westen stil te liggen door de opkomst van antibiotica. Alleen Georgië ging ermee door.

‘Zoveel onzin in acht minuten tv heb ik zelden gezien’

Marc Bonten, hoogleraar medische microbiologie in het UMC Utrecht, keek met ergernis naar het interview. Hij publiceerde er op 23 oktober een artikel over op het blog reflectionsipc.com. ‘Ik heb zelden zoveel onzin in acht minuten tv gezien’, zegt hij. ‘Fagen zijn alleen uitwendig toepasbaar en ook daar onvoldoende onderzocht. In het lichaam maakt het immuunsysteem ze onschadelijk.’

Geen wondermiddel

Daniël De Vos van het Koningin Astrid Militair Hospitaal in Brussel kijkt er toch iets anders tegenaan. Hij onderzoekt al enkele jaren de medische toepassing van bacteriofagen. ‘Ik vind de repliek van Bonten wel wat te conservatief’, zegt hij. ‘Fagen zijn inderdaad geen wondermiddel, maar dat wordt ook niet beweerd. Er zijn genoeg aanwijzingen dat in het lichaam toepassen wel kan. En het klopt dat er weinig over bekend is, al hebben bijna alle artsen er inmiddels van gehoord.’

Het ziekenhuis waar De Vos werkt, behandelde al enkele patiënten met faagtherapie. Een van hen was een 61-jarige man die kampte met een bacteriële sepsis, waarvan hij na toediening van faagtherapie via een infuus herstelde. Hij genas van die specifieke bacteriële sepsis, maar overleed vier maanden later alsnog aan een andere infectie.

Ook wijst De Vos op een beschreven incident in het tijdschrift Antimicrobial Agents and Chemotherapy, waarover het Journal of the American Medical Association op 25 oktober berichtte. Een man van 68 met diabetes, pancreatitis en een bacteriële infectie, genas na toediening van een faagcocktail, via een spoeling en infuus. Dat stemt De Vos hoopvol, al voegt hij toe dat er nog veel vragen zijn. ‘Zoals of behandeling met een cocktail beter is of met een enkel faagtype, hoe in spoedgevallen snel fagen beschikbaar zijn en natuurlijk hoe we ervoor zorgen dat de fagen het beste hun werk kunnen doen in het lichaam.’

De FDA, de WHO, de European Medicines Agency en ook de Franse en Belgische autoriteiten kijken volgens De Vos naar manieren om toepassing van faagtherapie mogelijk te gaan maken. ‘Geschikte, nieuwe fagen vinden is altijd goedkoper dan nieuwe antibiotica vinden’, zegt De Vos. ‘Overal waar bacteriën zijn, zijn fagen.’

Fagencollectie

In een tweede blog, dat hij enkele dagen na het eerste publiceert, vat Marc Bonten de twee incidenten samen. Hij is minder conservatief dan hij zich uitte, benadrukt hij. Het UMC heeft een uitgebreide fagencollectie en Bonten onderzoekt nu hoe ze experimentele behandelingen voor intraveneuze toediening mogelijk kunnen maken. ‘Het is alleen niet gemakkelijk patiënten te vinden, omdat er maar weinig in een uitbehandelde, doodzieke toestand zijn.’