‘Katalyse is de stille motor op de achtergrond’, vertelt Emiel Hensen van de TU/e in deze C2W. Chemici kennen de onschatbare waarde van katalysatoren in tal van processen. Juist door die vanzelfsprekendheid blijft het katalytische onderzoek, waar Nederland zo sterk in is, soms een beetje verborgen voor de buitenwereld en zelfs voor aangrenzende vakgebieden. Maar het tij lijkt te keren. Regeringen schreeuwen het ‘In 2050 CO2-neutraal’ van de daken, en iemand zal die vertaalslag naar duurzamere processen moeten maken. Uit dit themanummer blijkt dat katalyse in veel gevallen een sleutelrol speelt in die transitie.

Daar spelen ook bedrijven op in. Zo legt Umicore, bekend van de urban mining, zich steeds nadrukkelijker toe op katalyse. Zijn Umicore Materials Technology Award ging vorig jaar niet voor niets naar een katalyticus. Camila Fernández van de katholieke universiteit van Leuven (UCL) werkte tijdens haar promotie aan een katalysator om ammo­niak te kunnen produceren bij lagere temperatuur en druk (zie Ammoniakproductie bij lage temperatuur). Met de toenemende de vraag naar kunstmest en pak hem beet 75 % van onze ammoniak die daaraan opgaat, een schot in de roos zou je zeggen.

Maar tot implementatie op korte termijn zal het niet komen. Daarvoor is het Haber-Boschproces – de gangbare productiewijze – te veel verweven met de veel meer energieverslindende waterstofproductie. Het is dus wachten op het doorbreken van bijvoorbeeld elektrolyse om waterstof te maken, aldus Fernández. Sommigen opperen dat we met oog op onze deadline in 2050 sowieso rijkelijk laat zijn met de techniekontwikkeling (zie ook het interview met Emiel Hensen). Los nog van een bedrijfsleven dat, logischerwijs, brood moet zien in een nieuwe aanpak, kosten techniekontwikkeling en het tackelen van de gebruikelijke praktische hiccups járen.

De vraag wie hier de verantwoordelijkheid voor draagt, laat ik links liggen. Een ding is zeker: in het huidige onderzoeksklimaat is het de universitaire omgeving die met de nieuwe ideeën moet komen. De meeste grote bedrijven zetten de laatste jaren liever in op de aankoop van spin-outs van, jawel, diezelfde universiteiten.

Binnen die muren ontmaskeren onderzoekers gestaag de ‘black box’, die lange tijd de gemiddelde katalysator symboliseerde. Onder het mom ‘Houd je kat fit’ krijgen wetenschappers langzaamaan grip op het al dan niet functioneren van katalysatoren (zie Voorbij de katalysatordood). En NWO maakte geld vrij om iets te doen aan de magere efficiëntie waarmee tot nu toe aardgas is in te zetten als grondstof voor chemicaliën. Dat pad levert, los van een nuttige toepassing, enerverende chemie op (zie Revolutie in C1-chemie).

‘In 2050 CO2-neutraal’ is geen verkiezingsslogan, het is een noodzaak. Nu maar hopen dat de katalysator letterlijk en figuurlijk zijn rol waarmaakt om die deadline te halen.